linux dağıtımı ne demek?

Linux dağıtımı (kısaca dağıtım); Linux çekirdeği, GNU araçları ve bir masaüstü ortamının bir araya gelmesiyle, bu birlikteliği sürdürülebilir şekilde yönetecek bir yapılandırma araçları seti, yazılım güncelleme araçları vb. ile oluşturularak tam teşekküllü bir işletim sistemi haline gelen uygulamalar bütününü ifade eder.

Dağıtım kavramı, özgür yazılım felsefesinin çok alternatifli dünyasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış, Linux'a özgü bir terimdir. Yaygınlıkları ve GNU/Linux dünyasına katkılarıyla öne çıkan bazı dağıtımlar vardır: Debian, Ubuntu, Red Hat, Fedora, Linux Mint, openSUSE,Arch Linux bunlardan birkaçıdır.

Bir GNU/Linux sistemi bilgisayara kurulmadan CD-ROM veya USB Bellek üzerinden çalışabilecek şekilde de tasarlanabilmektedir. Bir dağıtımın bu şekilde kurulmadan kullanılabilen sürümüne "canlı sistem" (İng. live system), kullanıldığı medyalara göre de "canlı CD", "canlı USB" denilmektedir. Günümüzde pek çok dağıtımın kurulum medyası aynı zamanda canlı sistem özelliklidir. Bazı dağıtımlar ise sadece canlı sürümü ile yayınlanmaktadır. Bu alanda en çok bilinen dağıtım Debian temel alınarak hazırlanan Knoppix ve bir dağıtımı temel almamış olan Slax örnek olarak gösterilebilir.

Kullanıcılar açısından dağıtımları birbirinden ayıran en önemli faktörler dağıtımların kullandıkları paket yönetim sistemleri, masaüstü ortamları ve yönetim araçlarıdır. Paket yönetim sistemleri yazılımların kurulup kaldırılması için kullanılırken, masaüstü ortamları kullanıcıların sistem gereksinimleri ve ihtiyaç duydukları masaüstü araçları ve konforu açısından önemlidir. Örneğin bazı sunucu dağıtımlarında hiçbir masaüstü ortamı bulunmazken Ubuntu gibi ev-ofis amaçlı bazı dağıtımların farklı masaüstü seçenekleri ile kullanılabilme imkânı bulunmaktadır.

Dağıtım geliştirme modelleri de paket yönetim sistemleri açısında temelde üç grupta incelenebilir. Bu üç grup ikili paket yönetimi, kaynak paket yönetimi ve melez paket yönetimidir. İkili yöntemde paketler yazılımcıların kaynak kodlarından ilgili dağıtımın özelliklerine uygun şekilde derlenerek ikili hale dönüştürülür ve paket depolarından kullanıcılara sunulur (apt,pacman,dnf). Kaynak paketlerde ise yazılımlar kaynak kodları ile depolarda bulunur, kullanıcılar derleme işlemini kendi bilgisayarlarında yaparlar (emerge). Bu şekildeki pek çok dağıtımın paket yönetim sisteminin yazılımların dağıtıma uygun derlenmesi için dağıtıma özgü bir derleme ve inşa sistemi vardır. Melez yöntemde ise bu iki yöntem de kullanılır.

Türkiye'de Fedora üzerinde geliştirilen Turkuaz, Gelecek ve Mandrake üzerinden geliştirilen Turkix, Armador OS 2006 gibi projelerden sonra TÜBİTAK bünyesinde Pardus isimli bir dağıtım geliştirilmektedir.

Finansal güç açısından; Novell tarafından geliştirilen SUSE Linux Enterprise ve Red Hat tarafından geliştirilen Red Hat Enterprise Linux dağıtımları milyar dolarlık bütçelere sahiptir. Aynı zamanda, Mandriva'ın arkasında ise dünya devi Vivendi-Universal şirketin bulunmaktadır. Popüler GNU/Linux dağıtımlarından Ubuntu ise Canonical şirketi tarafından finanse edilmektedir.

Mepis, Ubuntu, Yoper, Knoppix, Libranet, Linspire, Xandros ve Adamantix gibi birçok GNU/Linux dağıtılımında da baz olarak kullanılan Debian; Google da başta olmak üzere birçok web sitesi tarafından başlıca kullanılmaktadır.

Hazır dağıtımların yanı sıra, internet depolarından kaynak kodlar alınarak hazırlanan ve deneyimli kullanıcılara hitap eden bir dağıtım modeli daha bulunmaktadır. Bu dağıtımların en popüleri Gentoo, en geniş kapsamlısı Linux From Scratch, kurulumu en rahat olanı da Arch LinuxSource Mage'dir. Bunun yanı sıra; Rock Linux kurulması halinde size özel bir dağıtıma dönüşebilmekte ve iso olarak CD'den kurulacak şekilde hazırlanıp sunulabilmektedir. Günümüzde sunulan birçok GNU/Linux dağıtılımı Rock Linux'de kurulmuştur ya da geliştirilmektedir.

Sayıları yüzleri bulan bu dağıtımlar gelişiminde temel aldıkları dağıtımlara göre şu şekilde sınıflandırılabilir;

Debian - Debian tabanlı dağıtımlar

Debian Geniş donanım platformu desteği olan köklü bir geçmişe sahip özgür bir dağıtımdır. Debian ve türevi dağıtımlar .deb dosya biçimi ile kullanılan paket yönetim sistemine sahiptir.

DağıtımAçıklama
64 StudioAMD64 Mimarisi üzerinde özel ses ve video üretimi amacıyla kullanılmaktadır.
AbulÉdu
Alinex
Baltix
BeatrIXÇek Cumhuriyetinde geliştirilen kolay kullanımı amaçlayan bir masaüstü dağıtımı.
Bharat Operating System SolutionsHindistan Resmi Kurumlarında kullanılan bir dağıtım.
CubeLinux
DeMuDiMultimedya üretimi için hazırlanmış bir dağıtım.
DreamlinuxBrezilye menşeli Morphix, Elive, Debian ve Kanotix temelli bir dağıtım. Masaüstü Mac OS X'e benzemektedir.
eBoxRouter/Firewall ve NAS/PDC amacıyla geliştirilen bir dağıtım.
EliveEnlightenment pencere yöneticisi kullanan bir canlı CD dağıtımı.
Feather LinuxKnoppix tabanlı Fluxbox pencere yöneticisi kullanan bir dağıtım.
FinnixCanlı CD dağıtımı.
G2Linx
GibraltarRouter/firewall amaçlı bir dağıtım.
gnuLinExİspanya menşeli bir dağıtım.
KanotixKolay kullanımı hedefleyen KDE Masaüstü ortamını kullanan kurulabilir bir canlı CD dağıtımı.
Knoppixİlk canlı CD dağıtımı.
LiMux
Linux MintEskiden Ubuntu üzerinde geliştirilen Linux Mint, Debian tabanına taşınma kararı almıştır.
LinspireLindows olarak bilinen kolay masaüstü kullanımını hedefleyen bir dağıtım.
The Linux Router ProjectRouter amaçlı bir dağıtım.
MaemoTaşınabilir Linux cihazları için geliştirme ortamı sunan bir dağıtım.
MEPISKurulabilir canlı CD dağıtımı.
NepaLinuxMorphix tabanlı Nepal dilinde bir dağıtım.
OpenZaurus
Outernet Server
PAIPIXPortekiz menşeli Knoppix ve Kanotix tabanlı bir dağıtım.
ParsixKanotix tabanlı kurulabilen canlı CD dağıtımı.
PardusTürkiye menşeli ve TÜBİTAK-UEKAE ile başlayan halen TÜBİTAK- ULAKBİM tarafından desteklenen bir dağıtım.
PingOOFransa menşeli ve sunucu sürümü de olan okullar gibi topluluk ve organizasyonlar için geliştirilen bir dağıtım.
PSUbuntu
Rxart
SatuxJRSC tarafından geliştirilern Brezilya menşeli bir dağıtım.
SkolelinuxOkullar için geliştirilmiş Norveç menşeli bir dağıtım.
siduxKurulabilir ve canlı CD dağıtımı. Debian'ın kararsız(Sid) sürümünü kararlı hale getirmeyi amaçlayan bir dağıtımdır.
Symphony OSMezzo masaüstü ortamı kullanan bir dağıtım.
Trisquelİspanya-GAliçya menşeli bir dağıtım.
Linux TigerMac OS X tarzında geliştirlen bir dağıtım.
TuquitoArjantin menşeli bir dağıtım.
UbuntuLondra merkezli Canonical Ltd şirketi tarafından geliştirilen, kolay ve son kullanıcıya dönük masaüstü kullanımını hedefleyen, GNOME masaüstü ortamı kullanmış, fakat daha sonra kendi .masaüstü ortamı olan UNITY geliştirilmeye başlanmıştır. 18.04 sürümünden itibaren GNOME 3 masaüstü ortamını kullanmaya başlamıştır. GNU/Linux dağıtımları arasında yaygın kullanılan bir işletim sistemidir.
UserLinux
Xandros Open Circulation Edition
XebianDebian'ın XFCE ortamını kullanan dağıtım.
XBox LinuxXBox için geliştirilen linux dağıtımı.

Knoppix - Knoppix tabanlı dağıtımlar

Knoppix, Debian tabanlı bir dağıtımdır.

DağıtımAçıklama
Buildix
Damn Small LinuxKurulabilen küçük bir canlı CD dağıtımı.
KaellaFransızca'ya çevrilmiş Knoppix.
Feather LinuxKüçük bir canlı sistem dağıtımı.
KalangoBrezilya menşeli bir dağıtım.
KnoppMyth
KuruminBrezilya menşeli bir dağıtım.
MorphixGNOME masaüstü ortamı kullanan bir canlı CD dağıtımı.
MusixÖzgür multimedya yazılımlarını barındıran bir dağıtım.

Ubuntu - Ubuntu tabanlı dağıtımlar

Ubuntu, Debian tabanlı bir dağıtımdır.

DağıtımAçıklama
UbuntuDünyanın en yaygın GNU/Linux dağıtımı. GNOME 3 masaüstü ortamını kullanmaktadır.
XubuntuUbuntu'nun Xfce kullanan versiyonu. Resmi olarak Canonical tarafından desteklenmektedir.
KubuntuUbuntu'nun Kde kullanan versiyonu. Resmi olarak Canonical tarafından desteklenmektedir.
LubuntuUbuntu'nun LXDE ve LXQt kullanan versiyonu.
GOSUbuntu'nun Enlightenment kullanan versiyonu.
Ubuntu StudioUbuntu'nun stüdyolar için geliştirilen versiyonu.
EdubuntuUbuntu'nun eğitim amaçlı kullanılan versiyonu. (Geliştirilmesi durduruldu)
KDE neonKDE ekibinin KDE Plasma 5 masaüstü ortamının tanıtımı için geliştirdiği GNULinux dağıtımı.
Sabilyİslami GNU/Linux dağıtımı.
UbuntuCEHristiyanlar için GNU/Linux dağıtımı.
Ubuntu Satanic EditionSatanistler için GNU/Linux.
PinguyOSPek çok şeyin hazır geldiği Ubuntu tabanlı bir GNU/Linux dağıtımı.
ZorinOSWindows'tan GNU/Linux'a geçen kullanıcılara Windows'u aratmamak için geliştirilen bir GNU/Linux dağıtımı.
GNewSenseSadece özgür araçların barındırıldığı %100 oranında özgür Ubuntu türevi.
ElementaryOSElementary projesi tarafından geliştirilen bir Ubuntu türevi.
Chromixium OsGeleneksel masaüstünde Google’ın Chrome OS işlevselliğini sağlamak amacıyla yapılandırılan Ubuntu tabanlı GNU/Linux dağıtımı.

Gentoo - Gentoo tabanlı dağıtımlar

Gentoo Portage paket yönetim sistemine sahip ve sınırsız özelleştirilebilmeye imkân veren bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
GentooxXBox için bir dağıtım.
KnopperdiskCanlı USB amaçlı bir dağıtım.
KororaaKolay kurulumu hedefleyen bir dağıtım.
PentooCanlı CD dağıtımı.
Sabayon LinuxKurulabilen canlı sistem dağıtımı.
SystemRescueCDVeri kurtarma amaçlı canlı CD dağıtımı.
UtutoArjantin menşeli bir dağıtım.
VidaLinuxAnaconda yükleme sistemini kullanan bir dağıtım.

Fedora - Fedora tabanlı dağıtımlar

RPM Paket yönetim sistemini kullanan bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
AuroxPolonya menşeli eğitim ve multimedya kullanımı amaçlı bir dağıtım..
Aurora SPARC LinuxSUN Sparc mimarisi için bir dağıtım.
BLAG Linux and GNU
K12Linux and K12LTSPLTSP destekli bir dağıtım.
Linux XPKolay kullanım ve yüklümü amaçlı bir dağıtım.
Linpus LinuxÇin menşeli bir dağıtım.
Yellow Dog LinuxPowerPC mimarisi için bir dağıtım.

Red Hat Enterprise Linux - RedHat tabanlı dağıtımlar

RPM Paket yönetim sistemini kullanan bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
AsianuxSponsorlarca desteklenen uzakdoğu dilleri desteği veren bir dağıtım.
CentOSSunucu amaçlı yaygın kullanılan bir dağıtım.
ClarkConnectRouter/firewall amaçlı bir dağıtım.
Scientific LinuxFermilab ve CERN tarafından desteklenen mühendislik amaçlı bir dağıtım.
SME ServerKolay yönetimi amaçlayan CentOs tabanlı küçük bir dağıtım.
White Box Enterprise Linux

Diğer RPM tabanlı dağıtımlar

DağıtımAçıklama
aLinuxPeanut Linux olarak da bilinen ev kullanımını amaçlayan bir değıtım.
ALT LinuxMaster, Compact ve Junior sürümleri olan Kril alfabesi destekli bir dağıtım.
AnnvixMandriva tabanlı güvenlik hedefleyen bir dağıtım.
Ark Linuxkolay öğrenme ve kullanmayı amaçlayan bir dağıtım..
Berry LinuxFedora tabanlı Japonca destekli bir dağıtım.
CAElinuxPCLinuxOS tabanlı mühendislik dağıtımı.
Caixa MágicaPortekiz menşeli bir dağıtım.
Caldera LinuxSCO Firması tarafından satın alınan eski bir dağıtım.
cAos LinuxEski donanımlara destek veren bir dağıtım.
EduLinuxEğitim amaçlı bir dağıtım.
EnGarde Secure LinuxGüvenlik amaçlı sunucu dağıtımı.
LapisTürkiye menşeli, Gnome masaüstü ortamını kullanan, sistemin genelinde Zemberek imla denetimi ile imla denetimi yapabilen, kullanımı ve kurulumu basit PCLinuxOS tabanlı bir dağıtım.
Linkatİspanya-Katalonya hükümetince desteklenen bir dağıtım.
Mandriva LinuxYaygın kullanılan ve kolay kullanımı amaçlayan bir dağıtım.
MageiaBir Mandriva Linux çatallaması.
MCNLiveMultimedya amaçlı Mandriva tabanlı canlı sistem dağıtımı.
PCLinuxOSMandriva tabanlı bir dağıtım.
QiLinuxİtalya menşeli sunucu sürümü de olan bir dağıtım.
Red Flag LinuxÇin menşeli bir dağıtım.
Red Hat LinuxFedora Core ve Red Hat Enterprise Linux olarak bölünen eski bir dağıtım. Son sürümü 2003'te çıkmıştı.
SAM LinuxXFce Masaüstü ortamı kullanan PCLinuxOS tabanlı bir dağıtım.
SUSE Enterprise LinuxNovell Firmasınca desteklenen ve Avrupa'da yaygın kullanılan bir dağıtım.
TrustixGüvenlik amaçlı bir dağıtım..
Turbolinux
Vine LinuxJaponca destekli bir dağıtım.
YOPERYeni Zelanda menşeli bir dağıtım.

Slackware - Slackware tabanlı dağıtımlar

Yüksek ölçeklenebilirlik özelliği ile öne çıkan ve ileri seviye kullanıcıların veya GNU/Linux sistemleri öğrenmek isteyenlerin tercih ettiği bir dağıtım.

DağıtımAçıklama
Austrumi50MB'lık canlı CD dağıtımı.
BasicLinuxEski 386 sistemler için tasarlanmış küçük bir dağıtım.
Frugalware
GoblinX
HostGIS
NimbleX
SlackintoshPowerPC mimarisi için bir dağıtım.
Slamd64x86-64 mimarisi için bir dağıtım..
Bluewhite64An unofficial port of Slackware to the x86-64 architecture.
SLAXSadece canlı CD olarak kullanılması önerilen masaüstü dağıtımı.
TopologilinuxMS Windows üzerinde çalışan bir dağıtım.
Truva LinuxSlackware tabanlı Türkçe GNU/Linux dağıtımı.
Vector LinuxEski donanımlara desteği olan kolay kullanımı hedefleyen bir dağıtım.
Zenwalk Linux

SLAX - SLAX tabanlı dağıtımlar

DağıtımAçıklama
Arudius
DNALinux
SLAMPP

Arch Linux - Arch Linux tabanlı dağıtımlar

Pacman Paket yönetim sistemini kullanan bir dağıtım. Aşağıdaki dağıtımların birçoğu Arch linuxun kurulum aşamasını kolaylaştırma amaçlı geliştirilmiştir. Manjaro, Chakra, Antergos, Netrunner, Aura ve KaOS ise başlı başına özgün hale gelmiş ve son kullanıcı için en ideal formu almış dağıtımlardır.

DağıtımAçıklama
ManjaroAlmanya-Avusturya-Fransa-Türkiye menşeli, son kullanıcıya hitap eden gelişmiş ve kolay bir dağıtım..
AntergosSon kullanıcıya hitap eden gelişmiş ve kolay bir dağıtım.. Gnome öntanımlı olmasının yanı sıra kurulumda dilediğiniz masaüstünü tercih etme ve netinstall kurulum gibi farklı bir seçenek veriyor.
KaOSKaOS, Arch tabanlı bir GNU/Linux dağıtımı değildir ancak pacman paket yöneticisini ve kendi topluluk depolarını kullanır. Sadece kde sürümü yayınlamaktadır ve genel olarak qt tabanlı yazılımları barındırmaya özen gösterir. Kullanımı kolay ve kararlı bir dağıtımdır.
ChakraChakra Linux, Arch tabanlı bir dağıtımdır ve sadece kde masaüstü ortamını sunmaktadır. Arch tabanlı, kullanımı kolay ilk dağıtımlardandır. Diğer türevler Chakra linuxtan sonra çoğalmıştır. Arch linux eski geliştiricilerinden ve Manjaro Linux geliştiricisi Philip Muller, Chakra Linux'un ilk kurucularındandır.
Netrunner-OSArch ve Manjaro tabanlı, kolay kullanım amaçlı bir dağıtım.
Aura Linux
Arch Linux Mobile
ArchLinux PPC
ArchPwn
Archboot
Archiso
Archiso-live
Archlive
Chaox
Firefly Linux
Larch
LinHES
Live.linuX-gamers.net
Maryan Linux 2
Mesk Linux
Archbang Linux
PoliArch
Evolution Linux
Bridge Linux
ArchmanArchman Gnu/Linux, Arch Linux tabanlı, Türkiye menşeli bir linux dağıtımıdır. Archman, kullanışlı, kolay, hızlı ve güçlü bir linux dağıtımıdır. Archman resmi sürümleri Xfce, KDE-Plasma, Mate ve LxQt masaüstü yönetimleri ile sizlere ulaşır. Bu masaüstü yönetimlerinin yanı sıra topluluktan gelen talepler doğrultusunda diğer masaüstü yöneticileri üzerine de çalışma yapılarak sürüm hazırlanabilir.
ritimOS

Başka bir dağıtımı temel almamış olan dağıtımlar

Kendine özgü paket yönetimi sistemiyle veya diğer özellikleri nedeniyle belli bir dağıtımı temel almamış olan dağıtımlar.

DağıtımAçıklama
Arch LinuxPacman paket yönetim sistemini kullanan, x86 ve amd64 mimarisini destekleyen, deneyimli kullanıcıların tercih ettiği bir dağıtım.
Coyote LinuxRouter/firewall amaçlı bir dağıtım.
CRUXi686 Mimarisi için optimize edilmiş, kaynak koddan kurulum sağlayan paket yönetim sistemi olan, hafif bir dağıtım.
DD-WRTFirewall için bir dağıtım.
DeLi LinuxEski sistemlerde çalışabilen bir masaüstü dağıtımı.
Devil-LinuxCd ile çalışan firewall/router/sunucu amaçlı bir dağıtım.
DSLinuxNintendo DS için bir dağıtım.
dyne:bolicSadece özgür yazılımları barındıran bir canlı CD dağıtımı.
Familiar LinuxiPAQ için bir dağtım.
Fli4lFloppy diskette çalışan router dağıtımı.
Foresight LinuxConary paket yönetim sistemi kullanan bir dağıtım.
FREESCO
GeeXboXMultimedya amaçlı bir dağıtım.
GoboLinux
HikarunixGo oyunu için bir dağıtım.
IPCopRouter/firewall amaçlı bir dağıtım.
iPodLinuxApple iPod için bir dağıtım.
JlimeHP Jornada için bir dağıtım.
Lunar Linux
Lycoris
MCC Interim Linux
MkLinux
Mobilinux
MontaVista Linux
NASLite
NimbleX
Nitix
OpenWrt
Pisi LinuxTürkiye,Polonya,İspanya ve Hollanda'lı gönüllüler tarafından geliştirilen bir dağıtım. PiSi paket yöneticisi Pardus ile geliştirilmeye başlalanan Pardus 'un paket yöneticisidir.Daha sonra Pardus projesi Debian tabanına geçmiş ve paket yöneticisinin yanı sıra [Pardus|[Pardus]] a özgü diğer alt projeler COMAR yönetim araçları YALI yükleme sistemi gibi rafa kaldırılmıştır. Daha sonra Projeler Pisi Linux adı altında toplanarak gönüllüler tarafından devam ettirilmiştir.COMAR sistem yönetimi gibi araçları kullanan, YALI yükleme sistemi ile kolay yükleme yapılabilen KDE masaüstü ortamı bulunan kolay kullanımı hedefleyen bir dağıtım.
PS2 LinuxPS2 için bir dağıtım.
Puppy LinuxEski sistemlerde çalışabilen bir masaüstü dağıtımı.
Rocks Cluster Distribution
ROOT GNU/Linux
rPath
Sentry Firewall
SliTaz GNU/Linux
SmoothWallRouter/firewall amaçlı yaygın kullanılan bir dağıtım.
Softlanding Linux System
Sorcerer
Source Mage GNU/Linux
Tinfoil Hat Linux
tomsrtbt
Tugaİtalya menşeli bir dağıtım.
Yggdrasil Linux/GNU/X

Farklı dağıtımlardan ekran görüntüleri

Image:Ekran görüntüsü 2021-08-20 15-16-08.png|Pardus 21 Image:VirtualBox Ubuntu 21.10 15 10 2021 13 19 12 ENG.png|Ubuntu 21.10 "Impish Indri" Image:KDE neon 5.23 with KDE Plasma 5.23.4-desktop view.png|KDE neon 5.23.4 Image:VirtualBox Linux Mint Desktop ENG 14 02 2021 13 44 42.png|Linux Mint 20.1 Image:VirtualBox OpenSUSE Desktop ENG 25 01 2021 21 46 59.png|openSUSE 15.2 Image:Debian 10 Buster GNOME.png|Debian 10 "Buster" Image:Fedora 30.png|Fedora 30 Image:GentooTen.png|Gentoo Linux 10.1 Image:Openmandriva.png|OpenMandriva Lx 4.0 Image:Slackware 15.0 screenshot.png|Slackware 15.0 Image:VirtualBox Elementary OS 5.1.7 21 03 2021 21 17 03.png|elementary OS 5.0 "Hera" Image:VirtualBox Zorin OS 15.3 Edu ENG Desktop x64 11 03 2021 20 22 48.png|Zorin OS 15.3 |Deepin 15.10

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Orijinal kaynak: linux dağıtımı. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Kategoriler